Tuesday, January 31, 2006

Murata wakwa, tugutigiriire Kabaca na Kamaanja makinyua thota matukaini ma Mukoma. Hau niho makiriire ndundu tondu ita ritari ndundu rihuraguo na njuguma imwe........

Wakinî, ndia ndiku îroragwo na ikinya rimwe, na gutirî hîndî ya gwithamba îî heho, angikorwo niutuite ciira ati ukurîithia gîtuambainî kia Ngatia-rî, niî no ngwîrire ningukugitîra harîa nguhota. No ukimenye ati wee nîwe mukui niî ndî wa kwamukiria tondu kienjagwo mwene oiga.’ Kabaca akiira murata-we.
‘Uguo ningumenya, ndirî na guoya tondu gakiyoha niko koi uria karîina. Niî njugaga ati undu no uria utari mugariure, ningî nii ndirî wa guthiîrwo ugo, nî ndîtware ndîonere ndî wa kuuregwo ndegwo tene. No ningi ngukiregwo ni guthîna kana kuhinyara?’ Kamaanja akiyuumîriria ta mwana wa kahîî. ‘Wona twakinya no nyende ngîe na kamweke ga kwaria nake.’ Akîmwihooya.
‘To mata ngugithiî gutua, kai urona ta ndî wa riŭa rimwe. Ngîaria na Mangî nonga ukaragwo ho.’ Kabaca akimucookeria. ‘Twambe turîe kanyama kana turîe tugîcooka?’
‘Twahota gukora kurugîtwo turemwo ni kurîa tuunwo mutî?’ Kamaanja akiuga.
Nake Kabaca akimwira agithekaga, ‘Kana tukore ona gutarî mundu twîkonote ta mundu wa gwîka bunda atî.’
‘Nikîî bunda cieka? Ndukîrî mwega nyumba?’ Chari agiuka atamburukîtie guoko ageithie Kabaca. Kabaca kwihugura akîona Chari agiitîika gutheka.
‘Kai uthiaga ta ruhuho?’ akimuuria akimugeithagia.
‘Niki?’
‘Githi ndikuonire urororete Githooko na nderwo ndugucokaga narua?’
‘Ngwiraga utigane na andu, ndi mundu ngwirite kuria ndathii nii, ona nyina wa Njunio aroiga ndi mbuni-ini. Thiîte Githooko na ngahingia ma kuu, ndaheo rîbuti ni kîrori kîa macani, ndaigîrwo kamunanda-ini, ndoka nyone Gîthînji hena gategwa ka Nyoike wa Muthuui aretanîra. Mwendia tarehe thota hehu ngurirwo ni nyumba.’ Chari akihuumuka.
‘Ukunyua îrîku?’ mwendia akimuuria.
‘Rehe o iria ii hakuhi hehu ciothe ni maaì.’ Akîîra mwendia. ‘Nii ndithuraaga, nda ndiendaga gutunio, njiguaga mundu akiuga ndinyuaga iyo nyendaga banta, ngamenya ucio ni mundu utari woimagara.’ Akiuga arorete Kabaca.
‘Nîatia mundu wagîkira ta kaihurîirwo, ungiona uringîte guku kwîna ndeto.’ Akîîra Kamaanja.
‘Wee Chari tiga ndeto ciaku, guku gutagîukagwo na watho wa cibu ngituike ati ni ndoina.’ Kamaanja agicokia anyeteete.
‘Kamundu kugîa nguru. Mwarora naku tondu mwahanire ta gikwa na mukuungugu mutitiganaga?’ Akimooria.
‘To kwendangia maitho turore kana twona gwa kwendia magoko na njua.’ Kabaca agicookia akiunagira Kamaanja riitho.
‘Biacara ya magoko nithiru tondu mithanduku yoothe niyathirire. Ona riu mîbau nîracinwo makara matigairie hanini mambiririe gucina mîtongu na njegeni.’
‘Icio ciakiuma makara wee, uri wona njegeni îgîakia mwaki tiga gucinwo makara?’ Kamaanja akimucokeria agithekaga.
‘Ni uuî inyui mutiri kundu muthiîte mukona, mwakinya Nyairobi mugaga muthiîte muno ndureke nguheage uhoro.’ Akiuga akîinîkagîrîria coda. ‘Nonga mugwikîrite kanyama riiko kana mukwenda atia?’ Chari akiuria.
‘Turenda guthiî rîtietagirira muthamaki. Wahota guturaria haha na ndeto ciaku itathiraga.’ Kamaanja akimwira akirugamaga. ‘Kana niwakoruo wathima kanyama turîanîre.’
‘Nyama itiendaga gutinda ikîriyo hingo ciothe, no akorwo mwîna haraka no turîkîrîiya hingo îngî.’ Chari akiuga.
Kiu kiari o kigaathi gia Chari, nikuoikaine ati we kuruta teni yake agure nyama murianire wari undu muritu. Nioikaine kurumia.
Kamaanja nîmakiumagarire mena Kabaca magîtiganîra na Chari thitînjiinî ya matatu. Makîgera thutha wa matuka. Magîthiî .......................

Rumirira rugano ti ruthiru.....

Friday, January 20, 2006

MŨNDŨ WITŨ NĨTWĨYŨMĨRĨRIE

Muthoomi muugi, ta reke nguhe ndeto ino tondu-ri, Muugi ni muutaare.



Tũkĩhaica ndege twathiaga Ruraya, nĩtwagĩkinyire.
Nĩtwerĩtwo nĩ kũritũ, no ti ta ũrĩa twagĩkorire
Mũtũheei ũhoro aakoragwo athimĩte
Ndaarĩkagia rethi, ta kaburaita kena ihuti,
Wee ũũka wĩyonere kuo ti kũũru.

Nĩtwagĩũkire na tukĩĩyonera
Iyo nĩ heho ikũũnjaga mũndũ ta ngũkũ njurĩre
Iyo nĩ mbarabu ĩitĩkaga gũkahaana burugĩ
Acio nĩ andũ mũhĩtũkanaga na mũtitumũkane
Wa mwene nĩ ũmwe, kĩu kĩngĩ nĩ kĩrĩndĩ.

Twatuĩkire ngombo cia mathaa
Gũkĩa, gũtuka, gũkoma, wĩra, irĩhi no mathaa
Urore ya riũa kana ya guoko, ngũkũ igambe kana ikire
Riumagarĩro ihũndũkĩro no thaa, mathaa, mathaa
Toro nĩ wa mbũkũ, ũhingĩte riitho rĩmwe mathaa matikore.

Andu mekĩriirwo iterenge, magwatio matikae kũũra
No amwe nĩ cekeri mategete ti acithũkũmi
Kaari o nyũmba ya Mũmbi theri yũũrĩte
Athũngũ na ũhĩndĩ mũregete kũmatega nĩkĩ?
Kana kwao gũtirĩ thabatũ? Mahuunjĩrio na mahothe.

Matirũka nĩ maingĩ kwĩ magũa
Kũgwa na ndũũkĩre nĩ gwa kĩrimũ
Njaamba nĩ gwĩthaga ĩhũũrane na ũkĩa
Nyama ndĩrĩyagwo nĩ wĩra
Mũndũ witũ nĩtwĩyũmĩrĩrie twaga gũkua tũgataha.

Gwitũ ti gũũkũ, gwitũ nĩ kũraihu
Ndokire gwetha ndiokire gũitanga
Nyoni ĩmeragia na ĩgatahĩkĩra tũcui
Wona mawega wĩhũgũrĩre acio angĩ
Wakinĩ kunda tũkundanĩre, gwitũ nĩ kũraihu.

Ng'ang'a wa Wairia

Monday, January 02, 2006

MWAKA MWERU
Murata wakwa, riu ni mwaka mweru gitari ini kia miaka, no kai no muthenya ungi wakiai. Ungiikia maitho wona ta gutari na ugaruruku thi, no ungiikia maitho ma ngoro wona nigucinjitie.

Matuku maitu ni mathiraga o muthenya ikereka ria ruhia. Ugicooka kubaara ruhia niruguire, watigwo wi munu. Riu hihi hindi iyo ugeeka atia? Ciatua guikania wee no kwiheta tondu nduri na rwa kwigitira naruo ona kana rwa guikia iyo ingi. Gia na gitugi kiria ukenyitirira na kamugaa karia ukeyuwa riua.

Riu mwaka mweru nitugie na itua rieru. Tutigane na ndeto cia gwithahia na gwithukia. Tuoye maundu meeru magutukuria na gutuikaria na ugima wa meciria na mwiri. Turongooranirie nyoni njega na tweheranirie matuhuhu. Twambararie maitho tuone mawega na ndathimi cia Mwene Nyaga. Tugitungage o minyaka riumagariro ona ihundukiro. Aria me turathimaga uguo-ri, ona ithui tumarathimage oguo.

Indi mbari ya muura huuho, na mbari ya kanyua ikame, acio tumageke tuuge marora. Magithii kugera ngero na kwananga-ri, maromaka na matungwo ni matuhuhu. Marwethiririma mutino ta maguta na macuhiririwo ni thina ta kieha. Riria maikaire thi magicuurania mawaganu mao-ri, maroaga kuiguithania miario na magaruruke meyeherie ndundu-ini iyo ya eeki naai.

Tukiuge atia na mwaka ni mweru, nitucarie mianga mieru. Tumiunure, tuhihie, turute karuruma, tumotore, turianire. Mwanga ungikura muno niugumaga na wahota kuhuhitia murii. Nitugitigane na mianga iyo ya tene tucarie mianga mieru. Twaruke hianyu mweru, tuciimbe ngamba-ini, na tondu ng'undu iri gutahwo ciothe-ri, nitukihoranie ici itigarite maratathi-ini turore kana hihi notuone gia kuria.

Riu mwaka mweru, mwanga mweru na itua rieru. Ngugikinyukia oro uguo-i, tondu cia athuri inyuagira thutha. Na tondu ithekagirwo muumo, ndina mayu onanii tondu wanaruona anarumenya. Ndikuinira ihugo nii ndiri kironda na njong'i ndiagite ingikunya. Nikio ninjukike thoithite nao me thutha makiinaga atiri:
Kinya! Kinyukia! Kinyaga oro uguo-i! Ugithii no Ugiicooka!

Kenera mwaka mweru!!!!