Friday, March 26, 2010

Cai wa kuini wa Rũraya, gĩcunjĩ kĩa mũgwanja na kĩa mũico.
Mũthomi mũgĩ mũrata wakwa, ta reke ngũrĩkĩrie ndeto ĩno ũkĩiguĩre

Ngĩĩtambũrũkia hanini na ngĩgeria kwambararia ciande na kũruta gĩthũri hanini. Thigari igĩũka ithoithĩte biũ na ikĩrugama o hau kĩhingo-inĩ. Igĩcomora mbeneti ikĩhangĩra mĩcinga-inĩ. Ikĩrũgama ceni. Warora kuma ũmwe kinya ũrĩa ũngĩ maigananĩte ta magego ma bunda. Mũkũnjo wa mũbuto no gũtema ngi. Kĩratũ, na nĩkĩirũ, nĩ ũngĩerorire nakĩo na wenje nderu. Gũtirĩ wabucagia. Ndetereire njĩtwo ngathũrime ngati ĩyo.
Kahinda gatarĩ coho ngĩigua mũthoithithia oiga ‘Ceti Hamu!’ Thigarĩ iria ikĩoya mĩcinga ĩrĩa, ikĩgũtha gĩtembe na guoko kwa ũmotho, ikĩhũra thurutia na hĩndĩ ĩno ciũmĩte ta tothi ya hĩhio. Nake mwamũkĩri wa ageni agĩkorwo nĩ aguthũka mũrango-inĩ na akĩhana ta ũyũ womithio nĩ thitima. Naniĩ ngĩkĩrika kwĩberegenya na gũthondeka ngũbia yakwa, o njetereire njĩtwo ngathũrime ngati ĩyo ya gĩtĩyo.Ngĩcũthĩrĩria ngĩona ngari ya mũthemba wa muondoro, njirũ ci, ĩna bendera igĩrĩ yahingũrĩrwo kĩhingo na ĩkĩingĩra. Mũndũ ũrĩa wakuĩtwo gĩtĩ-inĩ kĩa memba akĩhũra thurutia ararĩtie guoko na ngari ĩkĩingĩra na ĩgĩthiĩra. Ngĩtigwo ngĩyũria kũrĩa ndanamuona. Thigari ĩgĩcokia mĩcinga thĩ na ikĩaraha. Nĩguo ndakuũkĩirwo ngĩririkana atĩ ũcio nĩ Charũthi, ithe wa Wiri, na nĩkĩo ngati ĩyo yagĩũkĩte igũrũ rĩake.
Nĩndendire kũng’athia hanini nĩ ũndũ wa gũtuywo mũnyaka ũcio wa gũthũrima ngati iyo. No ngĩkiuga ti ũhoro tondũ o nake akĩmĩthũrimĩte nota niĩ ndathũrima tondũ we nĩ ngarana. Ningĩ ngĩmenya atĩ cai nĩ mũke ũngĩona nĩ Charũthi wekinyia thingira wa ithe.

Mwamũkĩri wa ageni agĩcoka na kanyũmba karĩa thĩiniĩ, akĩnjĩra nyume mũndũ warĩ hau nja thutha. Mũndũ ũcio ehũmbĩte kagoti kairũ ka mũcomororo, akahaana ta ena mũting’oe ta wa kĩng’ang’i, ningĩ agekĩra ngũbia yarĩ na mũcomororo mũraihu gũkĩra yakwa. Ngĩoya tũburungo twakwa, na maburi, na ngũbia yakwa ya mũcomororo, na kĩrengeri, na gĩtamburico kĩerũ, ngĩmuma thutha. Akĩnjĩra njikarĩre gĩkari kĩa rigicũ kĩagucagio nĩ mbarathi igĩrĩ. Nake agĩikarĩra hau mbere na akĩoya kĩboko kĩa mbarathi agĩciĩra ‘Yaa!’ mbarathi igĩkũũra. Rĩu niĩ ndakĩhanaga Njimi Ronja wa thinema cia makaũmboi. Ndetambũrũkĩtie hau thutha ndĩkĩrĩ o nyiki na mburungo ciakwa, ngaikia maitho mwena na mwena ndore kana hihi he mũndũ wa gwitũ ũngĩakorirwo ho akĩmũkinyĩrie ndeto ĩno nĩguo mwĩtĩkie. Ndathiaga ndĩrĩire na ngoria korwo he mũndũ ũngĩakĩhũrire mbica ndĩkĩmuonagie. Hakĩrĩ na mwago ona gũtuĩka hakĩrĩ o hakuhĩ harĩa twagĩthiaga. Akĩra mbarathi iria ‘Hoo!’ na ikĩrugama oro rĩmwe. Agĩcuka agĩũka akĩrũgama hau ndaikarĩte na akĩnyŨnereria na guoko atĩ njuke. Ngĩgĩcuka o kahora na mburungo ciakwa. Akĩnyonereria mũrango warĩ mũcokie akĩnjĩra thiĩ ho na ngũthagũthe nĩnjetereirwo. Akĩhũndũra mbarathi ciake, agĩcoka na kĩhingo-inĩ. Ngĩgĩĩtambũrũkia ngĩthiĩ ngĩgũthagũtha mũrango ũrĩa.
‘Kong’o! kong’o! kong’o!’ hakĩaga mũhingũri. Ngĩgũtha rĩngĩ, ‘kong’o! kong’o! kong’o!’ Ngĩũria kaĩ magĩkomire atĩa. Haha he mũndũ ũkũbutwo wĩra. ‘Kong’o! kong’o! kong’o!’ Ngĩgurumũka. Ngĩkora o gĩtĩ-inĩ gĩakwa harĩa ndakomete ndahĩtwo nĩ toro. Ngĩkora mũrata wakwa nĩwe wahũraga mũrango.
Ngĩmũhingũrĩra akĩnjũria, ‘Kaĩ ũgũkomete wa gĩcacĩ tondũ ndahũra mũrango hakuhĩ njũge nĩ ũkĩmahoririe’.
‘Aca, tiga nĩwe wahĩka gũka nĩ ingĩakorwo ndanyuanĩra cai na Ithabethi.’
‘Kĩ ũrehe tũnyuanĩre nĩgũkaga mũkĩra mwĩte.’
Ngĩthiĩ kĩbũyũ-inĩ ngĩkora nyina wa andũ nĩ atĩgĩte aruga na akaiga ikombe. Twaũnyuire ngĩthekaga. Mũrata wakwa akĩnjũria kĩrĩa kiangenetie ũguo. Ngĩmwĩra, “Reke ngũhe ndeto ya rĩrĩa ndetĩirwo cai gwa kuini.”

Saturday, March 06, 2010

Cai gwa Kuini: Gĩcunjĩ gĩa gatandatũ.

Mũthomi mũgĩ mũrata wakwa, tũratiganĩrĩire o ũndũ ndagĩkinya kĩhingo-inĩ kĩa mũthamaki nĩguo ngithiĩ cai ũyũ, tega matu na ũreke ngũhe ndeto…….

Rĩu niĩ ndahuhaga o tũmĩrũri na ngoro ngĩinaga karwĩmbo karĩa keragwo atĩ ndũraga na mahoya njetereire mũthenya ũyũ, ta kĩrore wone mahoya nĩ makinyu. Ngirĩte oro ũguo ngĩhoranagia mĩario ĩrĩa ndakĩrĩ nayo ya kwaria na cũcũ wa Wiri, ngĩigua mũndũ ũroiga “Ca! Ca!” ngiuga hihi ngui cia kuini nĩciahingũrĩrwo na nogũkorwo kwĩna ũndũ wahĩtana ngorwo nĩniĩ ndĩracikithio. Ngĩhahũka ngĩona mwamũkĩri wa ageni andorete agĩĩtanaga “Ca!” Ndiamenyerete kũigua athũngũ makĩnjĩta ca na ngĩciria tiniĩ areta, no ndehũgũra ngĩona hatiarĩ na mũndũ ũngĩ thutha wakwa. Ngĩmũũria kana nĩniĩ areta, akĩnjĩra ĩĩ nĩniĩ. Ngĩmwĩra andekere tondũ meciria makwa moima kũraya. Akĩnjĩra nguhĩrĩrie hau kĩhingo-inĩ.

Ngĩgĩthiĩ naho na ngĩhingũrĩrwo mũrango, ngĩingĩra na thĩiniĩ na ngĩheo gaturwa hurũke. Ngĩrwo nyonanie atĩ niĩ nĩniĩ ũcio wandĩkĩirwo marũa macio. Ngĩruta gĩtamburico, ngĩneana. Ngĩruta bathiboti, ngĩneana. Ngĩruta marua ma gũtwarithia ngari, ngĩneana. Ngĩruta kandi cia bengi, ngĩneana. Ngĩruta kandi cia wĩra, ngĩneana. Ngĩruta kandi cia thibitarĩ, ngĩneana. Ngĩruta tigiti wa ndege, ngĩneana. Ngĩthiĩ kũruta mbica ndahũrĩtwo ndĩ mwana akĩnjĩra icio nĩ njiganu na atĩ gĩtamburico gĩ giki nĩ kĩiganu. Ngĩmwĩra ndingĩenda hagĩe na nganja atĩ kuini ti niĩ etĩte. Ngĩoya mĩthoko yakwa ngĩcokia mondo.

Mwamũkĩri wa ageni agĩthiĩ komubiuta-inĩ yake, agĩcaba rĩtwa rĩakwa na namba ya marua marĩa, hakiuma na rĩrĩa ndaciarirwo na andĩrĩthi ciakwa ciothe na mbica ĩrĩa ndaneanĩta ngĩoya bica wabici ya barũthi wa Ngeretha Nyairobi mĩaka karũndo mĩhĩtũku. Akĩrora mbica ĩyo, akĩndora, akĩnjĩra nĩ ndĩroneka nyongereire tũratiri, ngĩmwĩra nĩ kũrĩa wororo wa ngeretha. Akĩhihinya tũbungo tũigana ũna, ngĩyona na ngũbia yakwa na kĩrengeri komubiuta-inĩ. Akĩhihinya kabungo kangĩ, gĩtamburico gĩkiuma kĩna mbica yakwa na rĩtwa, ngĩthecererwo igoti-inĩ na ngĩrwo ndikarute kinya rĩrĩa ndĩriuma nja ndakĩrĩkia kuonana na mũthamaki.

Akĩnjũria tũburungo tũu ndakuĩte twarĩ nakĩ. Ngĩmwĩra nĩ matega makwa kũrĩ mũthamaki. Akĩnjĩra watho ugĩte indo taicio ikahĩtũkĩrio macini-inĩ nĩgetha itigakorwo na kĩndũ kĩngĩthũkia thayũ. Igĩikio macini-inĩ yakunĩkĩtwo na gĩcuka kĩirũ, ikiumĩra mwena ũrĩa ũngĩ. Igĩkĩrwo gaturee-inĩ ikĩigĩrĩrwo kametha igũrũ gakuhĩ. Ngĩona agũthagũtha kamũrango kanini kaarĩ thutha wake. Hakiumĩra ngui yarĩ na maguoya manene, ĩgĩũka ĩkĩnungĩra mburungo ciakwa.

Niĩ kuona ũguo ngĩciria arahe ngui ĩrĩe matega makwa. Ngĩrũga na igũrũ ngĩmwĩra na kĩgũthũko atĩ gũtingĩthiĩ ũguo. Ndangĩhe ngui matega ma mũthamaki ona ĩngĩkorwo nĩyo nene kũrĩ ngui ciothe. Akĩhahũka nĩ kuona ũrĩa ndarũrĩtie mata. Na oro rĩmwe akĩnjĩra ti ngui arahe matega makwa, ngui ĩyo nĩ ya wĩra wa kũrora kana hena kĩndũ kĩũru thĩiniĩ wa mburungo ĩyo. Ngĩhorera nĩ kuona atĩ yo ngui yanungĩrire na ĩgĩcoka na hau yaumĩte ta hatarĩ ũndũ mũnene woneka. Ngĩikara thĩ.

Ngĩigua karumbeta kahuhwo. Ndarama ikĩhũrwo. Ngĩikia maitho na hau ciahũragĩrwo. Ngĩona thigari ciĩ mũhari na nguo ndune, mĩcinga ĩ ciande, ithoithĩte irorete na hau kĩhingo-inĩ. Ngĩmenya ĩno nĩ ngati ya gĩtĩyo ĩrĩa ndeciragia ũhoro wayo, na atĩ hihi ndahota gwĩtwo ndĩmĩthũrime.

Hihi nĩngũhota kũmĩthũrima? Thoma rũciũ rũngĩ ũigue.